Canciones Quechuas

(Recopilacion: Jose Maria Arguedas)

CHAYNALLATAQMI WAQAN NINKI

Alton pawaq siwar qinti
alton pawaq quri qinti,
cartachayta apapuway
yanachallayman entregaykuy.

Waqanqachus manañachus,
Illakinqachus manañachus.
Waqaykunqa chaypachaqa,
chaynallataqmi waqan ninki,
chaynallataqmi llakin ninki.

Alton pawaq siwar qinti
alton pawaq quri qinti
cartachayta apapuway
yanachallayman entregaykuy.

SILILI WAYTA

Intillay, killallay ama saqiwaychu,
karuraqmi rinay tutayallaymanmi.
Sumaq siwar qinti, ama harkawaychu,
mamallaysi maskawan uñan chinkachiq urpi hina.
Silili, silili wayta, qawachkankim kay vidayta
mayu hina waqasqayta wayra hina qaparispa.

ISCHU KAÑASQAY Urqupi ischu kañasqay,
qasapi ischu kañasqay
iHinallaraqchus rupachkan
hinallaraqchus rawrachkan!
Hinalla rawrariptinqa,
hinalla rupariptinqa
iWarma wiqichaykiwan challaykuy!
iWarma wiqichaykiwan tasnuykuy!

AMAYA TARILLACHUNCHU

Urqupi wikuña, qasapi taruka
tapurikullasqayki;
kaynintachus pasallarqa
yanallan saqiriq urpi.
Kayqaya saqirqullawan,
kayqaya dejarqullawan
ñawillay hunta wiqintinta
sunqullay hunta llakintinta.
Yanan saqiriq urpi
¡amayá tarillachunchu!
wayllay ischupa sullantapas
yakunayaptin suquykunampaq.

ALTUN PAWAQ WAMANCHALLAY
Ankachallay wamanchallay
rapraykipi apakuway
rapraykipi apawaspa
ñanchallaman churaykuway.

Ankachallay wamanchallay
kay urqupim chinkarquni,
rapraykipi apaykuway
ñanchallaman churaykuway.
Chaymantaqa ripusaqmi,
chaymantaqa pasasaqmi
illaqwan tupaykuspa
wamanqinuwan taqrukuspay

URQUKUNAPI WAYLLAR ISCHUPAS
Urqukunapi wayllar ischupas
para chayaptin sullaykachansi,
chaynam ñuqapas waqallachkani
runapa wasimpi rikuykukuspay
runapa llaqtampi qawaykukuspay.

Urqukunapi wayllar ischupas
wayra muyuptin kumuykachansi,
chaynam ñuqapas kumuykachani
runapa wasimpi rikuykukuspay
runapa llaqtampi qawaykukuspay.

CARNAVAL TAKI
Chayraqmi chayraqmi
chayaykamuchkani
parachawanpas wayrachawanpas
contrastaykukuspay.

Akakllituy akakllituy
imam qampa ruranayki.
rumi pataman wicharquspa
iiqiw! iaqaw! ninallayki.
Qasa pataman wicharquspa
iiqiw! iaqaw! ninallayki

Munankichu yachaykuyta
maymantachus kani chayta,
Wak chimpa huertamantam
rosas waytapa chawpinmantam
clavelinaspa chawpinmantam.

Imatataq qawawanki
chakiymanta umaykama,
manañachus riksiwanki
watan watan purisqanchikta
vida pasaq masiykita
curpiñuchayki botonaqta.

Martes carnavales tapurikusqayki
martes carnavales tapurikusqayki,
Taytacha Cuaresmero
maytañataq hamuchkan,
Taytacha Cuaresmero
maytañataq hamuchkan,

Chayraqmi chayraqmi
chayaykamuchkani,
parachawanpas wayrachawanpas
contrastaykukuspay.

MORADO SISASCHALLAY
Yanqachu kuyallarqani
Yanqachu wayllullarqani
¡tantar kichkachallay!
kay runapa churichallanta
kay runapa wawachallanta
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay!

Haykaqcha chayamurqapas
haykaqcha hamullarqapas
¡tantar kichkachallay!
Yanqachu kuyaykurqani
yanqachu waylluykurqani.
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay!

Mas biencha kuyayman karqa,
mas biencha waylluyman karqa
¡tantar kichkachallay!
urqupi wikuñitascha
qasapi tarukitascha,
¡Tantar kichkachallay!
urqupi wikuñitascha
qasapi tarukitascha,
¡Tantar kichkachallay!

icharaq waqaysiwanman
icharaq llakiysiwanman
¡Tantar kichkachallay!
¡morado sisaschallay!

NISYU REPUNTE
Mayukunapi challwachakuna
qucha mayupi challwachakuna,
sauce mallkicha amparuchayuq
nisyu repunte chayarqamuspa
amaparoy todo aparqusunki.

Urqukunapi puku-pukucha
wayllar ischucha amparuchayuq
wayllar ischupi qisanruwakuq
nisyu wayralla chayaramuspa
amparoy todo aparqusunki.

SAPACHALLAYKI WAQACHKASQANKI
Altoykimanta qawaykamuptiy
sapachallayki waqachkasqanki
aguila wamanchallay
pato realchallay.

Chimpaykimanta qawaykamuptiy
sapachallayki waqachkasqanki
pato realchallay
aguila wamanchallay.

Haku ripukusun niykullarqayki
iskaychallanchik ripukullasun
pato realchallay
aguila wamanchallay.

Mamallayraqmi taytallayraqmi
niykullawarqanki
pato realchallay
aguila wamanchallay.

Maytaq taytayki,
maytaq mamayki.
Taytallaykipas allpapa sunqumpim
mamallaykipas runapa llaqtampim
aguila wamanchallay pato realchallay.

Altoykimanta qawaykamuptiy
chimpaykimanta qawaykamuptiy
sapachallayki waqachkasqanki
sapachallayki llakichkasqanki
aguila wamanchallay pato realchallay.

CHIKCHISCHAY PARASCHAY
Hakuraqchu manaraqchu
chikchischay paraschay
maymi hamusqanchis chayta
chikchischay paraschay.

Misitu piña torocha
chikchischay paraschay
caballoytas waqrarqunki
chikchischay paraschay.

Ñuqallataq taqwamurqayki
chikchischay paraschay
qamllataq waqraykuwanki
chikchischay paraschay.

Pitaq wak jineteri
chikchischay paraschay
qari qari pasarquwan
chikchischay paraschay.

Misitu toro dueñonsi
chikchischay paraschay
enjalmetas mañakunqa
chikchischay paraschay.

Aysariway chutariway
chikchischay paraschay
maymi hamusqanchik
chayta chikchischay paraschay.

KAY TUTAYAYPI
Intillay, killallay,
maychallantam lluqsimunki,
chaychallantam ripukusaq
maychallantam kutipusaq.
Intillay, killallay,
maypi kanaykikamataq
kay tutapi waqachkani,
kay tutayaypi suyachkayki.
Intillay killallay,
maychallantam lluqsimunki,
chaychallantam ripukusaq
maychallantam chinkaykusaq.

URQUN QASAN PURINAYPAQ
Wikuñachus mamay karqa
tarukachus taytay karqa,
urqun qasan purinaypaq
chiri wayrapa pintuykusqan.

Puku-puku qisanpichus
mamallayqa wachawarqa
puku-pukupa uñan hina
tuta punchaw waqanaypaq.

PARIS-PARIS PALOMITA
Llaqtaymanta lluqsirqani
paris-paris palomita.
Imanisparaq kutiykusaq
iskaymanta chullallaña
iskaymanta sapachallay.

Wasiymantam hamurqani
paris-paris palomita.
iAy, imanisparaq kutiykusaq!
iskaymanta sapachallay
parismanta chullallaña.

PUYUNTA PAWALLASPAY
Llaqtaytas para chayachkan
yanaysi waqapuwachkan,
kayllay urqpa qipallampi.
Llaqtaytas lasta chayachkan,
llaqtaytas para chayachkan
kayllay urqupa qipallampi.

Killinchus ñuqa kayman
altonta pawallaspa
ama waqaychu nillayman.
Wamanchus ñuqa kallayman
puyunta pawallaspa
ama waqaychu qapariyman.

IMA QINTIRAQ TIPYAYKURQA
Qantu qantuchay sumaq waytachay,
ima qintiraq tipyaykurqa
Haykay qintiraq tipyaykurqa.
Tipyaykusqan horachamantas
manaña qantunta llanllanñachu,
manaña waytanta waytanñachu.
Qantu qantuchay sumaq waytachay,
ima qintiraq tipyaykurqa,
Haykay qintiraq tipyaykurqa.

MANA PIYNILLAYUQ
Sapay rikukuni mana piynillayuq
puna wayta hina llaki llantullayuq.
Tiqu pinkulluypas chakañas rikukun
nunaypa kirinta qaparkachasqampi.
Imataq kawsayniy maytataq ripusaq
maytaq tayta mamay ¡lliwsi tukukapun!.

AQUTA PALLASPA
Sachallachuch kayman, rumillanchuch kayman,
paraptin rupaptin, yanallayta llantuyman.
Alton puriq waman qamqa rikurqankim
kuyasqay yanallay makipiraq kaqta.
Wayqun wayqun puriq apu Warpa mayu
wiqiywan yapaspa yanayta harkaykuy
Mayu patan urpi imatam ruranki.
Aquta pallaspam yanayta suyani.
Manaña manaña rikurimuptinmi
aqu pallasqayta hukmanña rini.

RAKI — RAKI
iAy waytachay wayta! ñuchku tika wayta,
ñuqa ripuptiyqa pillas tikakusunki
pillas waytakusunki
Qasapi raki-raki kusiñachus kanki,
warma yanaytawan rakiykuwaspayki
taqaykuwaspayki.
Hanay qucha patocha ama waqamuychu,
qaparqachaskaykim sunquyta
kirinchawan yanayta yuyachiwan.

WIQIN UPIYAQ
Qasu pampay wikuñitay
pichqa pukyupa ñawin upiyaq
huknichanta saqiykuway
huknichanta quykullaway
warma yanachaywan upiyaykunaypaq.
warma yanachaywan tomaykunaypaq

Qasu pampay wikuñitay
pichqa pukiyupa ñawin upiyaq
pichqa pukiyupa wiqin upiyaq
huknichanta saqiykuway
warma yanachaywan
upiyaykunaypak

YAWARTA MUCHUCHIN
Chukchan almohadaykusqa
kay niña puñuchkan.
Yawarta muchuchkan,
yawarta waqachkan.

Piraq kay niñata
yawarta muchuchin,
piraq kay niñata
yawarta waqachin.

Sílbale, sílbale, sílbale lorito,
rikchaykachipuway.
Silbale, sílbale lorito, rikchaykachipuway.